Op donderdag 24 augustus 1572, op Sint-Bartholomeusdag, werden duizenden protestanten afgeslacht in de straten van Parijs. Het hoogtepunt van vroom fanatisme en de godsdienstoorlogen tussen katholieken en protestanten die al een decennium woedden inFrankrijk, leidde het bloedbad op St. Bartholomeusdag tot de gewelddadige executie van 4.000 hugenoten in Parijs, voordat het zich verspreidde naar ongeveer vijftien andere steden in het koninkrijk Frankrijk.
Toch leken de spanningen tussen de twee kerken te zijn afgenomen , althans in theorie. Na de eerste twee bloedige godsdienstoorlogen maakte hetEdict van Vrede van Saint-Germain-en-Laye , ondertekend door koning Karel IX enadmiraal Gaspard de Coligny, leider van de protestanten, op 8 augustus 1570 een einde aan de derde godsdienstoorlog. Maar het verdrag, dat de hugenoten nieuwe veiligheidsgaranties bood, wekte de woede van de ultrakatholieken, aangevoerd door de gebroeders de Guise, die het te gunstig vonden voor de protestanten.
Om de banden tussen de twee geestelijken te verstevigen en deze fragiele verzoening te bezegelen, beloofde de regentes Catherine de Médicis haar dochter Marguerite de Valois aan de protestantse leider Henri de Navarre. Het huwelijk van koningin Margot en Henri IV vond plaats op 18 augustus 1572 in de Notre-Dame kathedraal in Parijs, slechts een paar dagen voor het bloedbad op St Bartholomeusdag. Wat gebeurde er tussen 18 en 24 augustus 1572 waardoor de situatie escaleerde?
Tegen de achtergrond van een crisis in het levensonderhoud en slechte economische omstandigheden, had de bevolking van Parijs het moeilijk met de uitbundige festiviteiten van de pasgetrouwden en de elites die waren uitgenodigd om deel te nemen - katholieken en protestanten werden beide uitgenodigd voor de banketten en festiviteiten.
In de ochtend van 22 augustus werdAdmiraal Gaspard de Coligny, een adviseur van Koning Karel IX die zich tot het protestantisme had bekeerd, het slachtoffer van een moordaanslag. Hij werd twee keer met een arquebus beschoten door een Gasconse kapitein, de Maurevert, toen hij het Louvre verliet, waar hij deelnam aan de Raad van de Koning over de toekomstige oorlog in Vlaanderen, die gepland was om de opstandelingen tegen Filips II van Spanje te steunen.
De leider van de protestantse factie was er zeker van dat een oorlog tegen Spanje de beste manier was om katholieken en protestanten te verzoenen tegenover een gemeenschappelijke tegenstander, maar de Duc de Guise, leider van de katholieke factie met de Duc d'Anjou en het waarschijnlijke brein achter de moordaanslag, was woedend tegen.
De moord mislukte en de Coligny raakte alleen gewond, maar de gebeurtenis wakkerde de spanningen tussen de twee geestelijken weer aan. De boze koning Karel IX ging naar het bed van zijn adviseur, die hem smeekte geen wraak te nemen, maar de protestantse commandanten eisten al gerechtigheid. In het Palais du Louvre moest Catherine de Médicis het hoofd bieden aan de woede van de katholieke leiders die vonden dat de monarchie zich te toegeeflijk opstelde tegenover de hugenoten.
Uit angst voor een opstand van de gereformeerden onder leiding van de dominante figuur de Coligny en om de monarchie te redden, riep de koningin-moeder in de nacht van 23 op 24 augustus 1572 een koninklijke raad bijeen. Tijdens deze raad besloten zij en de katholieke entourage van de koning om admiraal de Coligny en andere protestantse leiders - van wie de meesten in de stad waren om de bruiloftsfeesten bij te wonen - uit de weg te ruimen. Er werd een lijst van hugenoten opgesteld.
Afhankelijk van de hypothese kan Karel IX ofwel het besluit van de Raad hebben geaccepteerd en zijn gezwicht voor de druk die werd uitgeoefend door de pro-Spaanse katholieke partij, ofwel zelf opdracht hebben gegeven tot de moorden om een mogelijke samenzwering van hugenoten in te dammen. Op 24 augustus 1572 luidde de klok van dekerk Saint-Germain-l'Auxerrois de tocsin, waarmee het startsein werd gegeven voor het bloedbad op Sint-Bartholomeusdag.
Admiraal de Coligny werd op brute wijze in zijn bed vermoord door een huurling, Charles Danowitz. Zijn lichaam werd ontdaan van de ingewanden, overgedragen aan het volk, ontmand, in de Seine gegooid, eruit gevist om door de straten van de hoofdstad te worden gesleept en vervolgens aan de voeten opgehangen aan de galg in Montfaucon. Zijn belangrijkste luitenants, La Rochefoucauld, Téligny, Nompar de Caumont, Soubise, evenals bijna 200 hugenoten van adel, die in het Louvre en in de aangrenzende straten waren gehuisvest, werden gedood door katholieke bewakers en militieleden die een wit kruis op hun hoed en een witte sjaal als herkenningsteken droegen.
Maar de inwoners van Parijs, die dachten dat ze handelden in overeenstemming met Charles IX, toonden een blind fanatisme en profiteerden van de door de vorst gelanceerde dwangmaatregelen om hun anti-Huguenot dorst te lessen. Drie dagen lang werden protestanten door de hele stad opgejaagd en de straten baadden in hun bloed. Mannen, vrouwen en kinderen werden zonder onderscheid afgeslacht onder afschuwelijke omstandigheden en hun bezittingen werden geplunderd. Het geweld was extreem en buiten koninklijke controle. Hoewel ze protestanten waren, werden Henri van Navarra en de prins van Condé gespaard vanwege hun koninklijke bloed, op voorwaarde dat ze zich bekeerden tot het katholicisme.
Op de middag gaf Karel IX het bevelom het bloedbad te stoppen, maar de vorst vond het moeilijk om van zich te laten horen en het conflict verspreidde zich naar een vijftiental provinciesteden, tegen het advies van de vorst in . In La Charité-sur-Loire, Meaux, Bourges, Orléans, Angers, Saumur, Lyon, Troyes, Rouen, Bordeaux, Toulouse, Castres, Gaillac en Albi werden van half augustus tot half september 1572 lokale slachtpartijen op Saint-Barthélemy georganiseerd, waarbij meer dan 10.000 protestanten in het koninkrijk omkwamen. Onder katholieke druk werd hetEdict van Pacificatie van Saint-Germain-en-Laye afgeschaft, wat het begin betekende van de Vierde Godsdienstoorlog.
Als je verder weg wilt, ga dan naar het 1e arrondissement om dekerk Saint-Germain-l'Auxerrois te ontdekken, op een steenworp afstand van het Louvre, van waaruit de tocsin klonk in de nacht van 23 op 24 augustus 1572. Het is een van de oudste kerken van Parijsen een van de grootste gotische monumenten van de hoofdstad .
Plaats
Kerk van Saint-Germain l'Auxerrois
2 Place du Louvre
75001 Paris 1
Toegang
Metro Louvre - Rivoli - Pont Neuf.
Meer informatie
Iconografie: Bovenaan: Het bloedbad op St. Bartholomeusdag door François Dubois, Musée cantonal des Beaux-Arts de Lausanne.
La Nuit de la Saint Barthélémy, Luyken of Luiken of Luijken, Jan of Johannes, Musée Carnavalet Un matin devant la porte du Louvre, Édouard Debat-Ponsan, 1880, Clermont-Ferrand, Musée d'art Roger-Quilliot.
