De Dia de Muertos, ook bekend als de Dag van de Doden, is een van de meest emblematische feesten van Mexico. Dit feest, dat over het algemeen elk jaar op 1 en 2 november plaatsvindt, is een samensmelting van inheemse Mexicaanse tradities en katholieke geloofsovertuigingen en wordt overal in Mexico gevierd, maar ook in bepaalde gemeenschappen van Mexicaanse afkomst over de hele wereld, met name in de Verenigde Staten.
Dia de Muertos staat nu op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en gaat terug tot precolumbiaanse tijden, ver voor de komst van de Spaanse veroveraars. De inheemse beschavingen, met name de Azteken en Tolteken, beoefenden rituelen om hun voorouders en de doden te eren.
Deze vieringen vonden plaats in augustus, samenvallend met het einde van de landbouwcyclus voor maïs, pompoen, erwten en bonen, maar de Spanjaarden veranderden later de datum om deze te laten samenvallen met Allerheiligen en het katholieke Dodenfeest. Een manier om deze inheemse traditie op te nemen in de katholieke religieuze kalender, een klassiek voorbeeld van cultureel syncretisme en een manier voor de Mexicaanse bevolking om hun inheemse rituelen en overtuigingen te bestendigen door te doen alsof ze de christelijke tradities respecteerden.
Het verband tussen deze pre-Spaanse tradities en de huidige versie van Dia de Muertos is volgens historici echter moeilijk vast te stellen, omdat deze laatste vanaf de jaren 1920 populair werd gemaakt door de nationalistische regeringen die voortkwamen uit de revolutie van 1910, die een eengemaakte nationale volkscultuur wilden vestigen en bevorderen.
Gebaseerd op het geloof dat de zielen van overledenen terugkeren naar de aarde om hun geliefden te bezoeken, vindt de Dia de Muertos plaats in verschillende fases om het leven en de herinnering aan overledenen vreugdevol te vieren. In feite vindt het festival plaats op twee dagen: 1 november, bekend als Miccaihuitontli, Dia de los Inocentes of Dia de los Angelitos, is gewijd aan het eren van kinderen die zijn overleden. 2 november, bekend als Hueymiccalhuitl, is gewijd aan volwassenen die zijn overleden.
Om hun overledenen te eren en hen eraan te herinneren dat ze geliefd en niet vergeten zijn, maken families in hun huizen altaren op meerdere niveaus, ofrendas genaamd, versierd met cempasúchil bloemen, kaarsen, kruisbeelden, wierook en kopal, die de overgang van leven naar dood symboliseren, voedsel, persoonlijke voorwerpen en foto's van de overledene. Er zijn ook speciale broden die pan de muerto worden genoemd, snoepjes, drankjes en traditionele voorwerpen zoals calaveras - schedels gemaakt van suiker, chocolade of plastic - en papel picado - papieren uitsnijdingen van Mexicaanse ambachten.
Begraafplaatsen staan ook centraal bij de viering van Dia de Muertos. Families bezoeken de graven van hun geliefden om ze schoon te maken, te versieren en te offeren. Ze gooien bloemblaadjes op de grond en steken kaarsen aan om de zielen naar hun graf te leiden. De goudsbloem, een fel oranje bloem, is een van de belangrijkste bloemen op Dia de Muertos, omdat het wordt beschouwd als de bloem van de doden, die de zielen van de overledenen naar hun familie zou leiden.
In steden en dorpen zijn straten en pleinen kleurrijk versierd met feestelijk geklede calacas (skeletten) en catrinas (elegante skeletdames). Mensen schminken hun gezichten om er zelf als skeletten uit te zien en de kostuums zijn vaak versierd met bloem- en bottenmotieven. Optochten en processies zijn ook gebruikelijk in veel Mexicaanse steden, waar deelnemers excentrieke kostuums dragen en dansen op het ritme van traditionele muziek.
Hoewel Dia de Muertos een vreugdevolle en kleurrijke viering is, moet er rekening mee worden gehouden dat overtuigingen en tradities kunnen verschillen van regio tot regio in Mexico, en zelfs binnen families. Sommigen geven de voorkeur aan een meer religieuze benadering, terwijl anderen zich meer richten op de culturele en feestelijke dimensie van de viering.
